Merkez Bankası Lideri Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu, TRT Haber, A Haber ve CNN Türk ortak yayınında iktisat gündemi ile ilgili açıklamalarda bulundu.
Kavcıoğlu, Merkez Bankası’nın rezerv ve 128 milyar dolar tartışmalarıyla ilgili olarak, “MB bireylere döviz satmıyor. İnsanların başını karıştırmak için makul sayılarla insanları bir yere götürmek için algı operasyonu yapılıyor. Bu türlü bir şey yoktur” tabirlerini kullandı.
Kavcıoğlu, canlı yayında Merkez Bankası’nın altın rezervlerini de açıklayarak, “Türkiye’de yıllardır 120 ton altını vardı. 2020’de Türkiye 720 ton altına çıkıyor. Türkiye’nin şu an merkez bankası rezervlerinde 720 ton altını var” dedi.
Kripto paralarla ilgili de konuşan Kavcıoğlu da “Kripto paraya yatırıma yönelik düzenleme ile ödemelerin bankalardan yapılmasını istedik. Kripto paranın para yerine kullanılmasını yasakladık. Bu ödemeleri yasaklamadık. Ödeme kuruluşlarının aracılık etmesini yasakladık. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile daha geniş bir düzenleme için çalışıyoruz. Kripto paraları yasaklama üzere bir niyetimiz yok. Kripto parada yeni bir etaba geleceğiz” tabirlerini kullandı.
İşte Kavcıoğlu’nun açıklamalarından satır başları:
“VERDİĞİM SAYILAR NETTİR VE DOĞRUDUR”
Bugün rezerv konusu tartışılırken o günkü koşulları göz önüne getirmemiz gerekir. 2020’ye girdiğimizde dünyada da gelişmiş ülkelerde de direkt ve portföy yatırımlarının azaldığını görüyoruz. Türkiye’nin de buradan aldığı hisse ister istemez azalmış görünüyor. 2020 pandemi krizi, dünyayı çok makûs biçimde etkileyen bir kriz. Başkalarından ayıran en değerli şey şu durum bence. Daha evvelki krizlerin bir altyapısı vardı. IMF’ye gidilecek bildirileri, IMF’ye gitmek zorunda olduğumuz haberleri daima yapıldı lakin Türkiye öteki ülkelerden farklı olarak hem sıhhat açısından hem de para ve mali mevzular açısından çok düzgün yönetti. 2019’da biz müspet cari fazla verdik. Merkez Bankası olarak verdiğim sayılar nettir ve doğrudur. Pandemi devrinde dünyada yaşananlarla bir arada Türkiye’de yaşananlarda bir döviz talebi ya da yabancı beşerler ülkesine dönecek, bu parayı istiyor.
MERKEZ BANKALARI NİYE REZERV BİRİKTİRİR VE KULLANIR?
2020 yılında siz bu talepleri bir biçimde karşılamanız lazım. karşılamazsanız oluşacak şeylerle Türkiye yüzleşecekti. 2020 sonunda Türkiye bütün bu taleplere karşılık vermiştir. Hem gerçek dal yurtdışı borçlarını ödemiştir, bankacılık finansal borçlarını ödemiştir, kendi ithalat borçları dahil varlıklarını artırmıştır. Bunun sağlıklı işlediğini şuradan görebiliriz: Faiz yükseldiğinde yabancılar tekrar gelmiştir. Beşerler Türkiye’ye parasını getirir, istediği vakit da parasının alıp gideceği bir ortamın olduğunu çok net biliyorlar. Bu taleplerin karşılanması için Merkez Bankası o gün Hazine’yle bir arada oluşturulan süreçler var. Rezerv konusuna geldiğimizde, Türkiye’de 83-84’ten sonra rezerv birikmeye başlıyor. 2020’ye geldiğinde 15-20 milyar rezervi var. Daha sonra 30 milyara kadar oluşan rezerv var. Kurun daha sağlıklı bir halde yönetilmesi için de yapılan süreçler var. Lakin temel onun ardında oluşan bir talep var. Gerçek şahıslardan, gerçek kesimlerden, bankalardan talep karşılanmıyorsa ya fiyatlar üst gidecek, ya faizi yükselteceksiniz. Kendi içerisinde istikrara gelmezse Merkez Bankası orada piyasaya giriyor.
‘GİZLENEN SAKLANAN BİR ŞEY YOK’
Hazine’nin MB’deki hesaplar kullanılarak döviz alım satımıyla piyasa arzının dengelenmesi 2017’de. Televizyonlarda bu süreçlerin 2019 seçimlerinden evvel yapıldığı söyleniyor. Değil. MB dalgalı kura geçtikten sonra döviz alım ihaleleri 2016’ya kadar yapıyor, 2016’dan sonra bunu bırakıyor. Protokolün büsbütün türel desteği var. MB’nda tüzel bir desteği olmayan hiçbir süreç yapılmaz. Bugüne kadar yapılmamıştır, bundan sonra da yapılmaz. Bu protokol dahilinde, 2017 Şubatından itibaren yapıldı. 2020’de yapılmasının nedeni de pandemi koşulları. Bu süreçler bâtın yapıldı, protokol açıklanmadı, sayılar verilmiyor. Pekala siz bu sayıları nereden biliyorsunuz? Biz bu sayıları açıklamadık. Dünyada en şeffaf data açıklayan merkez bankalarından biri TCMB’dir. Günlük olarak açıklanır. Analitik bilanço okumasını bilen herkes buradan bu sayıları alır. Bizim analitik bilançomuzda o bilgiler günlük yayınladığı için esasen orada var. Gizlenen saklanan bir şey yok. Bilançodan görüldüğü kabul edildiği vakit bu sefer kimlere satıldı demeye başladılar. Dünyada bu formda bir bilgi açıklama kelam konusu değil. MB bireylere döviz satmıyor. İnsanların başını karıştırmak için 128, o kur 6.85. Belli sayılarla insanları bir yere götürmek için algı operasyonu. Bu türlü bir şey yoktur.
AYRICALIKLI SÜREÇ ARGÜMANI
Bu türlü bir şey kelam konusu olamaz, yapmak isteseniz de yapamazsınız. Merkez Bankası’nın bilgi açıklama konusunda şeffaflığı dünyadaki en uygun merkez bankalarından bir tanesiyiz. Bu kadar şeffaf bir bilançomuz var ve günlük oradan her şeyi izleme talihiniz var. Biz kimseye 128 sayısını söyledik. Pekala bu arkadaşlar bunları nereden buldular? ‘Protokolün içeriğini açıklayın.’ Bu türlü bir şey olabilir mi? Avrupa Merkez Bankası 2000 ve 2010 arası Euro’yu baskılayabilmek için yaptıkları süreçleri 10 yıl sonra, 2020’de açıkladı. Japonya Merkez Bankası yalnızca yıl sonu toplu olarak veriyor sayıları. Siz neden 2017’yi, 2018’i sormuyorsunuz? Daha evvel döviz müdahaleleriyle yapılan süreçleri niçin sormadınız? Daha evvel döviz müdahaleleriyle yapılan süreçleri niçin sormadıız? 2013, 2014 üzere dünyada oluşan bir zıt gidiş, kuru baskılamak zorunda olduğunuz periyotlarda döviz satım müdahalelerinde bulunursunuz. Devir periyot Merkez Bankası bunu kuru sağlıklı bir biçimde oynaklığının devam etmesi için müdahaleleri olmuş. 2016’dan sonra diğer bir yol denenmiş.
‘2020 KRİZİ KİMSENİN BURNU KANAMADAN ATLATILMIŞTIR’
Türkiye o krizi yönetebildiği için vatandaşımız o krizden etkilenmeden çıktı. 2019-2020’de hiçbir şey yapmayabilirdiniz, piyasaya bırakabilirdiniz. 2020 Türkiye dünya buhranından, hatta ondan da daha fazla badirenin yaşandığı bir yılı konuşuyoruz. Öbür ülkelerin nasıl dayanak aldığını biliyoruz. Diğer merkez bankaları yapınca TCMB hiçbir şey yapmadan mı duracaktı? Öyle yapıldı, bu türlü yapıldı; sonucuna bakalım. Sonucunda Türkiye vatandaşı, gerçek bölüm, kimsenin burnu kanamadan, pandemi krizi atlatılmıştır.
‘MERKEZ BANKASI HİÇ OLMADIĞI KADAR ÂLÂ DURUMDA’
Kurun oynaklığının sağlıklı bir halde yönetilmesi, münasebetiyle müdahale değil. Ben lider oldum, atandım. Pazar günü basın bildirisiyle açıkladım. Banka müdürlerine de bir müdahalemiz olmayacağını, herkesin kendi bilançosunu yöneteceği halinde iletiler verdim. Ama gece Asya piyasalarında dayanılmaz bir dalgalanma oluşmaya başladı. 11 milyar dolar o bir haftalık müddet içerisinde piyasadan çıktı. Ben MB olarak hiçbir şey yapmadım, piyasa karşıladı. 2020’de dövize dönen bireyler otomatik olarak piyasada o talebi karşıladı. Döviz almak isteyenlere dövizini bozdurarak yanıt verdi. O gün ülkemin rezervlerinde kâfi para olduğu için piyasa o 11 milyar dolarlık talebi karşıladı. Bir şeylere ulaşmak için değişik hesaplamalara gitmeye gerek yok. Türkiye Merkez Bankası olarak ve TC Devleti olarak şu an olmadığı kadar güzel durumda. Rezervlerin yapısı değişmiştir Türkiye’de. Yıllardır 120 ton altını vardı. 2012’de başlıyor. 2019 ve 2020’de Türkiye 720 ton altına çıkıyor. Türkiye’nin şu an merkez bankası rezervlerinde 720 ton altını var. Türkiye’nin 120 ton altını yurt dışındayken, 2017-18’den sonra Türkiye’nin tüm altınlarını Türkiye’ye getirmiştir. Türkiye’nin tüm altınları şu an Merkez Bankası’ndadır. Şu an bu yıllık 50 ton 1-2 yıl içerisinde 80 tona çıkacak inşallah. Önümüzdeki maksat, rezervleri daha kalıcı, güçlü biçimde oluşturmak. Türkiye’de hem rezervlerimizi daha kalıcı hale getireceğiz, hem de üretimi, ihracatı finanse ederek daha âlâ bir sistem oluşturacağız. 2003’e kadar rezerv yok. Şu an 90 milyar dolar brüt rezervimiz var. Rezervin açılımı da değerli. Yaklaşık %40’ı üzerinde Türkiye’nin kendi altın rezervi. 2003’ten sonra oluşan rezervler nasıl oluşmuş? Portföy girişleriyle, sıcak para girişleriyle. Kur düşük olduğu için döviz alım müdahaleleriyle oluşturulan bir rezerv var, 130 milyar dolara kadar çıkan. Yurt dışından gelen dövizlerin alım ihaleleriyle oluşturuyorsunuz bunu. Türkiye 2020’de de bunu yapmıştır. Şuraya gitmiş, bunun hesabına geçmiş; bu tabirler gerçek değil ve vatandaşımızı da yanlış yönlendiriyorlar.
‘REZERVLER YALNIZCA YER DEĞİŞTİRDİ’
Bankaların, piyasaların gereksinimi olan TL’yi MB karşıladı. ‘MB’nın kaybolan rezervleri’ diyorsunuz ya, o rezervler yalnızca yer değiştirdi. Benim rezervlerimden çıkıp banka hesaplarına döviz olarak giden parayı ben o parayı tekrar alıyorum döviz olarak, piyasaya TL veriyorum. Bir rezerv kaybı, para kaybı, birilerine para verilmesi kelam konusu değil. Giden paranın gittiği yer bankadaki döviz hesapları.
Ortadaki fark da, ben MB olarak para kazanıyorum. Aldığım dövizleri 2020-19’da daha yüksek kurla piyasaya verdiğim için kar ettim. Artı, dövizler karşılığında piyasadan TL çektiğim için şu an o TL’yi piyasayı fonlamak için kullanıyorum, kar ediyorum.
İHTİYAT AKÇESİ SAVLARI
MB kâr etmiyor, kâr etmediği bir bilançoda ihtiyat akçesi nasıl olacak? Bunu söylüyorsunuz, bari bir desteği olsun. Temel kâr etmeye başladığından beri oluşuyor. Kara gün için ihtiyat akçesini nerede biriktirdiniz? MB’nın bilançosunda yok. Bir yerlere para aktarma kelam mevzusuysa bu paralar nasıl oluşuyor? Yahut siz neden yapmadınız daha evvelce? Başkanlık yapan arkadaşımızın konuşmalarını şaşkınlıkla dinledim. MB Türkiye’nin en saygın kurumlarından bir tanesi. Burada yanlış bir şey olması mümkün değil. MB ve MB’da yetişen beşerler bu kadar hassasken, 128 milyar dolar üzere bir sayısı söylem edip, bu kadar insanı zan altında bırakmak hayret verici. Ve bunu eski Merkez Bankası liderlerinin yapması daha da üzücü. MB’nda yıllarca çalışmış, buradaki itinası bilen insanların bunlara taraf olması üzüyor. Merkez Bankası’nda yanlış olmaz. Verilerini günlük olarak açıklayan bir Merkez Bankası’nda nasıl yanlış olabilir? Bu kadar şeffaflık varken, bu sayılar üzerinden yorum yaparken, bizim bir şeyler gizlediğimizi söyleyerek kamuoyunun başını karıştırmanın nasıl bir manası olabilir?
‘PİYASAYA VERDİĞİMİ İLETİ ÇOK NET’
Türkiye’nin %5 enflasyon maksadı var ve bu amacı tutturana kadar sıkılaşmaya devam edeceğiz. Ferdî kredilerle ilgili önlemler alacağız. Faize karşı olmayan var mı? Yüksek faizden şad olan kim var? Negatif faizden bahsediyorsak yahut yükselen bir enflasyonda farklı şeyler konuşuyorsak bu öbür bir şey. Bizim piyasaya verdiğimiz bildiri çok net. Birinci gün saat 10’da basın bildirisi açıkladım, tıpkı bildirileri verdim.
KRİPTO PARA İLE ÖDEME YAPILMAMASI
Birkaç ülke büsbütün yasakladı. Çin’de bu mümkün. Siz yalnızca yasaklayarak bu işi halletme bahtınız yoktur. Bizim yaptığımız düzenleme, bu platformlara aracılık eden, ödeme yapan kuruluşlarının alt yapıları çok sağlam olmadığı için bu tıp ödemeleri bankalar aracılığıyla yapın dedik. Belli normlar, kurallar belirliyoruz. Sermaye artırımı olabilir, sermaye yeterlik üzere kriterler belirlenebilir. Üzerinde çalışıyoruz. İki şey yaptık: Bir, kripto parayla elbise vb. alımını yasakladık. İkincisi, ödeme kuruluşlarının bu işe aracılık etmesini yasakladık. Daha geniş bir düzenleme üzerinde çalışılıyor. Bir defa tarifi yok. Bu bir varlık mı, mal mı, nerede saklayacaksınız? Bunların hepsi çok muğlak. Bunlarla ilgili düzenlemeler yapılırken, dertli durumlar var. 2 hafta içerisinde düzenlemeler sanırım bir noktaya gelecek. Dışarıya harikulade bir para trafiği var. Şu an bizi çok rahatsız eden bir para trafiği var. Giden paranın nereye, kime gittiğini bilmiyorsunuz. Çin yasakladı, Hindistan yasakladı. Biz 1-2 hafta içerisinde bir noktaya getireceğiz düzenlemeyi. Biz bu düzenlemeyi yaptık, televizyonlarda çıkan herkes bir yorum yapıyor. Bu düzenlemenin ne olduğunu okumayan beşerler var, yorumluyorlar. Rezervlerle ilgili televizyonlarda konuşan ekonomist olanlara hürmet duyuyorum, bilerek ve amaçlı konuşuyorlar. Lakin herkes konuşuyor.
İŞ DÜNYASINA İLETİ
Türkiye münasebetleriyle çok güçlü bir ülke. Türkiye bu alakalarını en uygun formda yürütecektir ve bunların siyasi olarak Türkiye’ye olumlu yansıyacağından ve bu türlü görmelerini tavsiye ederim. Türkiye, son yıllarda kendini kabul ettirdiği bir dış siyaset izliyor. Doğu Akdeniz olsun, Libya, Irak, Suriye siyasetleri olsun, Türkiye oralarda, hem alanda, hem de masada güçlü bir ülke. Arkasında güçlü bir iktisadın, iktidarın ve milletin olduğunu unutmayalım. Türkiye artık göz gerisi edilen yahut evrilebilen bir ülke değil. Türkiye çeşitli düşüncelerin üstesinden gelirken hepsinin art planına bakmak lazım. Rezervleriyle, Merkez Bankası’yla, iktisadıyla güçlü olmasa oralarda onları yapamazsınız. İHA’lar, SİHA’lar parasız uçmuyor. 70’li yıllarda Kıbrıs Harekatı dışında memleketler arası arenada sürdürülebilir bir dış siyasetimiz yok. Fakat son 10 yılda Türkiye bütün coğrafyalarda sürdürülebilir, bir formda o coğrafyalarda varlığını sürdürebiliyor ve istediği sonuçları alabiliyor. Biz bunların yönetilebilir olduğunu düşündüğümüz için görüşmeler olumlu geçecektir. O olayların gerçeğini de bildiğimiz için Türkiye’nin duruşu nettir. İş dünyasına da bir bildiri vereyim. Rezervler konusunda da iş dünyasının taraf olması gerekiyor bence. 2020’de bu talepleri karşılanmasa borçları kapatılmazdı, o varlıklara sahip olamazlardı. Türkiye’yi, TCMB’yi yıpratmamamız lazım. Olmayan bir şeyi sayılarla süsleyerek yıpratmanın kimseye bir yararı yok. Bunların ziyanını Türkiye görüyor. Sonuçta dönüyor iş dünyası, sokaktaki vatandaş ve devlet görüyor ziyanını.