Şam’da yaşayan gazeteci Sarkis Kassarjian ülkedeki duruma ait memleketler arası siyaset tahlil sitesi United World International’ın sorularını yanıtladı. Kassarjian, Türkiye Suriye bağlarına dair de dikkat çeken açıklamalarda bulundu.
Suriye, savaşın 10. yılında ikinci sefer Cumhurbaşkanlığı seçimleri için sandık 26 Mayıs’ta başına gidecek. Hem Suriye içindeki ve hem de uluslar ortası arenadaki güç istikrarları, 2014 yılındaki bir evvelki seçimden bütünüyle farklı. Suriye’nin Başşehri Şam’da ve birçok çatışma alanında gazetecilik yapan Sarkis Kassarjian, Arap dünyasında seçimleri tanınma mümkünlüğünü, bu seçimin periyodunun ayırt edici tarafı olarak görüyor. Kassarjian’a nazaran 26 Mayıs’tan sonra Suriye toplumunda ‘büyük değişim’ beklentisi var.
2014 yılında Suriye Cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılırken Beşar Esad’ın geleceğine ait tartışmaları çabucak her gün memleketler arası medyada görmek mümkündü. Bugün ‘Esad gidecek mi?’ sorusu geride kalmışa benziyor. Başından beri İran’ın, 2015 yılı 30 Eylül’ünden itibaren de Rusya’nın etkin dayanağını sağlayan Şam, 2021 yılına gelindiğinde istikrarları büyük ölçüde kendi lehine değiştirmeyi başardı. Esad idaresi büyük kentleri büsbütün denetim altına aldı, muhalif etiketi taşıyan kümeleri İdlib’e gönderdi, Fırat’ın doğusundaki sorunun tahliline ilişkinse şimdilik bekliyor. Bu resme ek olarak ülke pandeminin de ağırlaştırdığı ekonomik kriz şartlarında 26 Mayıs’ta seçimlere gidiyor.
Genel seçimde kaç aday var? Adayların temel siyasi iletileri nedir? Ortalarında siyasi rekabet var mı?
Seçimlerde 51 kişi aday adayı oldu. Anayasa gereği aday adayları Suriye Meclisinde 35 milletvekilinin dayanağını almalıdır. Bu sürecin işletilmesi sonucu 3 aday kaldı. Mevcut Cumhurbaşkanı Beşar Esad, Abdullah SellumAbdullah, ve MahmoudAhmedMarei. 3 adayın bahtlarını değerlendirirsek ikisinin seçilme bahtı yok sayılır.
Zira Abdullah Sellum çok küçük bir partinin adayı. Partisinin popülaritesi yok. Arap Nasiri partisinden. Mahmut Marei de muhalafet ismine BM Cenevre Görüşmelerine katılan heyetin adayı. O da Suriye içinde bilinen bir kişilik değil.
Ayrıyeten ülkede olağanda seçim daha doğrusu demokrasi düzeneği bundan evvel olmadığı için beşerler, daha bilmedikleri adayı gidip soruşturup, programının ne olduğunu, ne vaatler verdiğini araştırmayacak. Bu kültür de yok Suriye’de. Bunun için öbür iki adayın hiç bir talihinin olmadığını düşünüyorum.
Seçim Suriye’nin tüm bölgelerinde yapılacak mı? Bilhassa Fırat’ın doğusunda seçim çalışmaları düzenleniyor mu?
Seçim havası elbette var. Beşerler bu seçimi bekliyor. Zira seçimden sonra değişim olması bekleniyor. Bu seçimler beşerler için artık bir umut. Sokaklarda posterler var. Beşar Esad taraftarlarının astığı afişler var. Seçim, Suriye hükümetinin denetimi altında olan bölgelerde yapılacak. Mesela İdlib’te sandık kurulamayacak. Azez’den başlayarak Rasulayn’a kadar Türkiye’nin denetim ettiği alanlarda kuzeyde o bölgelerde de sandık kurulamayacak. Bir de YPG’nin denetim ettiği bölgeler var. Sadece o coğrafyada hükümet denetimi altında olan alanlarda, sokaklarda lakin seçim merkezleri kurulabilecek. Haseke’de kent merkezinde, Kamışlı‘da devletin denetiminde olan sırf bir bölgede yalnızca buralarda sandıklar koyulacak.
ŞAM İÇİN PYD İŞGALCİ BİR ÖRGÜT
PYD ile Şam seçim konusunda, sandıkların koyulması konusunda uzlaşabilir mi?
Şam’ın PYD bölgelerinde sandık koyması kelam konusu değil. O denli bir şey olmayacak. Zira Şam için PYD de işgalci bir örgüt. Meşruiyeti olmayan kendi kendine silah zoruyla belirli bölgeleri denetim eden kendini oradaki insanlara dayatan bir örgüt olarak görüyor. Son periyottaki birtakım resmi telaffuzlarda, Suriye Demokratik Güçleri terör örgütü olarak da nitelenmeye başlandı. Resmi televizyonlarda haberlerde, Suriye Demokratik Güçleri terör örgütü olarak geçiyor. Şam bu yapıyı ‘terör örgütü’ olarak değerlendirdiği için Şam’ın o ‘terör örgütü’nün bölgelerinde sandık koyması ihtimal bile değil. Terör örgütü dediğinde El Nusra ile tıpkı kefeye koymuş oluyor. Tabi ki Şam her vakit El Nusra’nın çok daha tehlikeli olduğunu lisana getiriyor. Lakin Nusra’dan sonra tahminen de en tehlikeli örgüt Suriye Demokratik Güçleri olarak nitelendiriliyor Şam tarafından.
TÜM ÜLKELERİN ARAP MİLLİYETÇİLERİ ESAD’I DESTEKLİYOR, KÜRT YAPILANMASINA KARŞI GARANTİ OLARAK GÖRÜYORLAR
Cumhurbaşkanı Beşar Esad somut olarak Suriye halkına ne vaat ediyor?
Suriye halkının ya da Esad’ı destekleyenlerin en değerli münasebeti, Esad’ı kendi hayatlarını mülkiyetlerini ülke güvenliğini ve laikliğin garantörü ve koruyucusu olarak görmeleri. Esad’ı seçmelerinin nedenleri budur. Zira Esad’sız bir Suriye, kaos ortamına bir Libya kopyasına dönüşebilir. Ya da dışarıyla bağları olan her dini kümenin her azınlığın kendi başına amaçları olduğu, siyaseti olduğu Lübnan üzere bir devlete dönüşebilir.
İkincisi örneğin Arap milliyetçilerinin Esad’a büyük takviye verdiğini görüyoruz. Hem Suriye’de hem Arap dünyasında. Örneğin Mısır’da Cezayir’de, Tunus’ta ve öteki yerlerde Esad’ı destekleyenler Arap milliyetçiliği üzerinden destekliyorlar. Ayrıyeten bir Kürt yapılanması oluşmaması için en garantörü Esad’ı olarak görüyorlar, Suriye’deki Arap milliyetçiler de dışarıdaki Arap milliyetçileri de.
SURİYE’NİN ARAP LİGİ’NE DÖNÜŞÜ YAKIN
Seçimlerle birlikte düşünüldüğünde Suriye’nin Arap Birliğine dönmesi, Arabistan’la istihbarat görüşmeleri bütün bunlar yeni bir periyodun işareti mi?
Suriye’nin Arap Birliğine dönmesinin artık yakın bir problem olduğunu düşünüyorum. İstihbarat görüşmelerinden sonra yalnızca Suudi Arabistan’la değil bir çok ülkeyle görüşmelerden sonra artık bu sıkıntının seçimlerden sonra gerçekleşeceğini değerlendiriyorum. Ferdî görüşüm bu istikamette. Ayrıyeten ister Suudi Arabistan ister Mısır teşebbüsleri bence bu yolda teşebbüsler. Suriye’nin Arap Birliği’ne dönmesi. Arap ülkelerini yine siyaseten özellikle Türkiye probleminde müttefik olarak birleşmiş bir vizyonla çıkmasını sağlamak. Bence şu anki bütün planlar bu tarafta.
TÜRKİYE TAVIR DEĞİŞTİRİRSE SURİYE DE DEĞİŞTİRİR
Suriye’de ortadan geçen 10 yılda çarşıda pazarda Türkiye algısı durumda? Şam’da siyasalların son Türkiye değerlendirmesi epey vakit sonra ne biçimde?
Suriye’de meselesinde tek bir bakış olmadığı için Türkiye’ye de bakış tek değil. Suriye’de iki kanattan kelam edebiliriz. Bir, mevcut yapıyı destekleyen kesim. O tarafta Türkiye hükümetini ‘düşman’ üzere görme vizyonu var. İki, muhalif kanat. Onlar da Türkiye’yi bir kurtarıcı olarak görüyor.
Lakin bu bakışlar Türkiye’nin siyasetini değiştirmesiyle değişebilir. Zira bu tip görüşler Suudi Arabistan için de geçerliydi lakin Suudi Arabistan’ın siyaseti değiştirme ya da eski siyasetinden vazgeçme işaretleriyle bu algıda değişti toplum içerisinde. Sonunda bu siyaseten ortaya çıkan bir görüş. Bundan evvel bu türlü değildi. Türkiye sevilen bir ülkeydi. Suriye’de yeri olan tesiri olan bir ülkeydi. Bunun için Türkiye hükümetinin halindeki her hangi bir değişikliğin buradaki bakışı da değiştireceğini düşünüyorum.