Bu haftaki yazım bir yorumdan çok olayların arkası gerisine sıralanmasından ibaret. Okur, sonucu kendisi çıkaracak ve iktidarı dış siyasette önümüzdeki günlerde nelerin beklediğini görecektir.
PEŞ PEŞE OLAYLAR
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken’in Avrupa ve Avrasya İşleriyle sorumlu yardımcısı ünlü ve meslekten diplomat Victoria Nuland, geçen hafta Türkiye ile ilgili çok farklı açıklamalarda bulundu ve “Türkiye’nin demokrasiden uzaklaşmış olduğunu” Amerikalı bir resmi yetkilinin ağzından birinci sefer söz etmiş oldu.
Nuland’ın bu açıklamaları yaptığı haftada, ABD Dışişleri ve Savunma Bakanları Brüksel’de NATO toplantısına katılmışlar, Savunma Bakanı Austin ayrıyeten İsrail’e de uğramıştı.
Birebir hafta Ukrayna krizi alevlenir üzere olmuş lakin dünyadan çok Türkiye’yi meşgul eden bu bahis iktidar medyası tarafından abartılmıştı. Amerikalıların iki savaş gemisini Boğazlardan Karadeniz’e geçireceği haberi güya bir müjde üzere verilmeye başlanmıştı. Daha sonra ABD Lideri Biden, kendisine faydalı hizmetler sunarak iktidarda kalmayı uman “bazı odaklara” nispet verircesine Putin’e üçüncü bir ülkede tepe yapmayı ve mevzuları orada konuşarak birlikte dünya barışına katkı sunmayı önermişti. Gemilerin ise geçmeyeceği, Boğazlara da gereksinim bulunmadığı söylenmiş, hatta bir ABD’li yetkili “biz kimseye iki gemimiz geçecek demedik, Ankara yanlış anlamış” biçiminde bir açıklama yapmıştı.
ENTERESAN TATBİKAT
Bu ortada İsrail’de konuşan ABD Savunma Bakanı, Ortadoğu ve Doğu Akdeniz’de ABD ile İsrail ortasında daha derin bir eşgüdüm kurulacağını açıklamıştı. ABD ve İsrail Hava Kuvvetlerinin birlikte eşgüdümlerini artırdıkları tatbikatlardan biri olan INIOCHOS 21 tatbikatı Yunanistan-Peloponez merkezli olarak Akdeniz’de ve tam da bu sıralarda 12-22 Nisan tarihleri ortası için planlanmıştı. Lakin tatbikata ABD ve İsrail’le birlikte katılan tek ülke Yunanistan değildi, İngiltere, Fransa, Birleşik Arap Emirlikleri, İspanya, Kıbrıs Rum Bölümü hatta Slovenya bile tatbikattaydı.
ABD’nin İtalya Aviano üssünden gelerek tatbikata katılan 510’uncu Avcı Filosunun amblemi değişikti: Atom sembolü, gökten yere hakikat akan 3 şimşek ve imparatorluk simgesi kartal. Uzmanlar 2020 yılında yapılan bir muahede uyarınca artık Yunanistan’ın tüm üslerini kullanma hakkına sahip olan bu filonun nükleer operasyonlarla ilgili olduğunu söylemekteler.
NULAND TAM OLARAK NE DEDİ
Pekala, bir akademik toplantıda konuşan Victoria Nuland tam olarak ne demişti? ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı, ülkesinin Türkiye ile ilgilerinin çok karmaşık hale geldiğini, bunun da asıl nedeninin Türkiye’nin demokrasiden uzaklaşması olduğunu vurgulamış, Ankara’nın bu uzaklaşmayı sürdürmek için çeşitli bağlantılara girerek durumu karmaşıklaştırdığını ima etmişti. Nuland, “Türkiye’nin yalnızca kendi hudutlarının ötesinde yaptıklarını değil birebir vakitte ülkedeki durumu, demokrasiyi, insan haklarını ve basın özgürlüğünü de ele almak yolunda çok çalışmak gerektiğini ve bunu ikili ilgileri ve ABD’nin tasalarını açıklığa kavuşturmak bakımından” yapacaklarını ilan etmişti.
Bakan Yardımcısı “bir NATO müttefiki demokrasiyi savunmalıdır. Ankara’ya gidip yetkililerle bu hususları konuşmak için acelem var” cümlesini kullandı. Ayrıyeten, ABD’nin yalnızca S-400’ler konusu hakkında Türkiye’ye baskı yapmakla kalmayıp birebir vakitte Türkiye’nin Suriye, Libya ve Üst Karabağ’da yaptıklarının da ele alınacağını açıkladı.
ABD Dış Siyasetini izleyenler bilirler, Bayan Nuland daima ABD Demokrat Partisiyle çalışmış olsa da bir devir Amerika’da çok aktif olan “neo-con” diplomatlar takımına pek uzak değildir. Victoria Nuland’ın eşi strateji uzmanı ve siyaset bilimcisi Robert Kagan o akımın ünlü isimlerinden biridir. Evvelce Cumhuriyetçi olan Kagan, o partinin 2016’da Trump’ı aday göstermesi üzerine Demokratları desteklemeye başlamıştır ve ABD kamuoyunda müdahalecilikten yana bir “liberal” olarak tanınmaktadır.
UKRAYNA’DA NELER OLMUŞTU
Müdahalecilik derken o devirde de tıpkı misyonda Bakan Yardımcısı olan Nuland’ın 4 Şubat 2014 tarihinde ABD’nin Ukrayna Elçisi olan Geoffrey Pyatt ile yaptığı telefon görüşmesi enteresandır. Rus istihbaratı tarafından yapılan dinleme sonucu dünya medyasına sızdırılan konuşmada Bakan Yardımcısı ve Elçi Ukrayna için kimin başbakan olacağının yeterli olacağını tartışıp üç isim ortasında birini seçmek gayretindedirler. Bu ortada Avrupa Birliği’nin Ukrayna içişlerine fazla karışmak istemediğini söyleyen Elçiye, Nuland o devirde çok eleştirilen bir tabirle “f.ck the European Union” karşılığını vermiş, Elçi de “evet, kesinlikle” demiştir. Periyodunda Almanya Şansölyesi Merkel”in “kabul edilmez” dediği bu gaf birkaç ay sonra Nuland’ın işvereni olan Hillary Clinton tarafından “bu diplomatik problem sona erdi” biçiminde açıklanmıştır.
Bu ortada okurlarıma 4 Şubat’taki telefon konuşması sırasında Bakan Yardımcısı ve ABD Elçisi’nin Ukrayna Başbakanı olarak mutabık kaldıkları Arseniy Yatsenyuk’un 27 Şubat’ta olağan başbakan olduğunu hatırlatalım. Ukrayna bu türlü bir ülkedir, Karadeniz ülkesi Ukrayna’nın tıpkı başta müttefiki ve dostları olanların durumu da her ne kadar aksini süyleseler de pek farklı değildir.
SON DAKİKA GOLLERİ
Son 2 haftadaki gelişmeleri anlatırken değişik son dakika gollerini geçmeden olmaz. Avrupa Birliği’yle alakaları düzeltme görüşmesindeki son dakika sandalye krizi, Yunanistan’la tam düzelecekken son anda yine atışma, Tel Aviv’le eski sıcak bağlara dönülecekken okunan metinde birden İsrail’in İslam düşmanı ilan edilmesi, Kıbrıs’ta ikili görüşmeler başlarken Kıbrıs Anayasa Mahkemesine Kuran Kursları konusunda had bildirilmesi, Kanada’dan SİHA’lara yönelik askıya alma kararının kaldırılması istenirken ortaya kesin ambargo çıkması, Rusya ile ortak turizm dönemi açılacakken son anda bırakınız turizmi uçuş yasağı gelmesi, iktisatta ıslahat denilirken yeni yasaklar ve demokrasi reformundan kelam edilirken artan ve giderek her türlü sonu aşan ihlaller…
Türkiye’de ve bilhassa Türkiye’nin öbür ülkelerle bağlantılarında garip olaylar oluyor, adeta ülke içerde birileri tarafından meçhule giden gemi üzere bir yerlere sürükleniyor.
ESKİ DENKLEM DEĞİŞİYOR
Bu ortada Brüksel’deki toplantıda ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in Çin’den bir numaralı uğraş konusu olarak kelam ederken Rusya’yı istikrarlı ve öngörülebilir ilgiler sürdürülebilecek bir partner olarak değerlendirmesi ve Biden-Putin doruğunun ehemmiyetine değinmesi de gözden kaçmadı.
NATO Doruğundaki konuşmalarda Amerikalıların Türkiye’den kelam edip etmediklerini sorarsanız yalnızca bir yerde Blinken “Çavuşoğlu burada, kendisi Afgan hükümeti ile Taliban ortasında İstanbul’da yapılacak görüşmelerin hazırlığını yapıyor” dedi.
Kayahan Uygur